رسم دیرین «چیلله گئجه‌سی» در آذربایجان‌غربی
به گزارش سرویس فرهنگی باریش نیوز، در زمان‌های قدیم، خانواده‌های آذربایجانی به رسم احترام، طولانی‌ترین شب سال را که معروف به شب یلدا است، به ملاقات بزرگ خانواده می‌رفتند.
بزرگ خانواده نیز با فراهم کردن «چیلله یئمک‌لری» (خوراکی‌های مخصوص چیلله)، آنها را داخل یک سینی مسی (مجمعی) می‌چید و روی کرسی قرار می‌داد. آتش زیر کرسی در ابتدای شب روشن می‌شد و افراد خانواده دور آن نشسته، شادی و سرور می‌کردند.
چیلله یئمک‌لری
مردم برای پذیرایی در این شب بخصوص و همچنین در شب‌چره‌ها، از تخمه آفتابگردان خوی، پشمک، حلوای هویج و «بازار حالواسی» (حلوایی که از مغز گردو و پسته تهیه می‌شد و مخصوص شهر ارومیه است)، میلاق (انگوری که از دو_سه ماه قبل به‌وسیله نخ‌هایی بصورت عمودی به هم بسته شده و در محل مناسبی که سرد هم باشد، از سقف‌های چوبی آویزان می‌کنند) استفاده می‌شد.
همچنین خشکباری نظیر برگه زردآلود، آلبالوی خشک شده، سنجد، بادام، گردو، میوه‌هایی مثل سیب ارومیه، خربزه‌هایی که بصورت ترشی نگهداری می‌شد و سایر خوراکی‌ها برای پذیرایی از مهمانان استفاده می شد. در این شب به خاطر طولانی بودنش، مردم با خوردن این خوراکی‌ها و گفتن بایاتی، سعی در گذراندن آن داشتند.
چیلله قارپیزی
هندوانه جزو لاینفک خوراکی‌های «چیلله گئجه‌سی» به شمار می‌رود و به نوعی سمبل این شب در آذربایجان است. سابق بر این که امکاناتی نظیر سردخانه‌های نگهداری میوه‌ها و همچنین حمل و نقل میوه از مناطق گرمسیر به سردسیر وجود نداشت، هندوانه را در محل مخصوص نگهداری کاه و علوفه برای حیوانات که «سامانلیق» (کاهدان) می‌نامیدند، نگهداری می‌کردند.
بدین ترتیب که چند هندوانه از آخرین برداشت جالیز را انتخاب و در محل‌های مختلف کاهدان می گذاشتند و روی آن را به دقت می‌پوشاندند. در شب مذکور، هندوانه‌هایی که بهتر از بقیه مانده بود را برای خوردن انتخاب می‌کردند.
خونچا
در خانواده هایی که عضو تازه وارد (عروس) داشتند، هدایایی در این شب آماده می‌شد. خانواده داماد نسبت به تهیه خونچا (طَبَقی پر از هدیه) برای عروس اقدام می‌کردند که محتویات آن، هندوانه‌ی تزئین شده به بهترین شکل ممکن، تکه‌ای طلا که در توان مالی خانواده داماد باشد، پارچه‌های زیبا و نفیس، شیرینی و... بود. خونچا توسط والدین داماد به خانه عروس آورده می‌شد و طی جشن مختصری با حضور بزرگترهای خانواده عروس، از والدین وی اجازه می‌گرفتند تا عروس خانم شب چلله را در خانه داماد میهمان باشد.
تاپماجا و بایاتی خوانی
بزرگترها برای ایجاد فضای شادی و سرور، مسابقه‌های تاپماجا را دور کرسی راه می‌انداختند، به این صورت که یک "تاپماجا" (چیستان) می‌پرسیدند و کسی که پاسخ صحیح می‌داد، برنده بازی بود.
همچنین بایاتی ها از اجزای ثابت هر یک از آیین‌ها و رسوم مردم آذربایجان است در مراسم شب چیلله به دلیل طولانی بودن این شب و گذران وقت، بزرگترها بایاتی می‌خواندند و گاه نیز مشاعره با بایاتی انجام می‌شد و گاهی هم بزرگترها با بایاتی برای کوچکترها فال می‌گرفتند، بیشتر بایاتی های مرسوم در شب چلله از منظومه حیدربابای شهریار انتخاب می‌شد.
شب چیلله با تمام زیباییهایش به پایان می‌رسد و خوابی خوش دور کرسی، خاتمه آن خواهد بود. رسوم زیادی از این شب زیبا هنوز پابرجا مانده است.
هنوز هم هندوانه پای ثابت شب یلداست و هر چند کرسی‌ها جای خود را به رادیاتورها و بخاری‌های گازی داده‌اند، گرمای مهر و محبت خانواده‌ها به رغم ماشینی شدن زندگی‌ها هنوز هم پابرجاست.
نظر دهید